Μνημείο για την καταστροφή του χωριού Κοσμάς από τα γερμανικά στρατεύματα 

Το χωριό Κοσμάς Κυνουρίας, πάνω στον Πάρνωνα, κάηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς στις 29 και 30/01/1944. Ήταν το τίμημα της αντίστασης του χωριού στους Ιταλούς και Γερμανούς. Το Σάββατο της 29/01/1944, εκκωφαντικοί κρότοι από εκρήξεις βλημάτων όλμων συγκλόνισαν το χωριό. Οι Γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις της Λακωνίας, είχαν ξανάρθει στον Κοσμά, στο πλαίσιο των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων που πραγματοποιούσαν στον Πάρνωνα. Σε λίγο το χωριό είχε αδειάσει από όσους μπορούσαν να τρέξουν. Έμειναν όμως αρκετοί ηλικιωμένοι. Οι Γερμανοί φάνηκε ότι ήταν αποφασισμένοι να ολοκληρώσουν το μακάβριο έργο τους. Έχοντας στα χέρια τους τα όπλα και τις εμπρηστικές ύλες, φρόντιζαν με επιμέλεια να μην τους ξεφύγει κανένα σπίτι. Γέροντες σύρθηκαν μέσα στο χιόνι για να καεί το σπίτι τους, παράλυτοι βγήκαν με το κρεββάτι στον χιονισμένο δρόμο για να παρακολουθήσουν από εκεί την πυρπόληση του σπιτιού τους, πράγματα, που βιαστικά βγήκαν στις αυλές, ξαναρίχτηκαν με μανία στις φλόγες. Μέχρι την άλλη μέρα, 30/01/1944, το μακάβριο έργο είχε συντελεστεί. Από τα 505 σπίτια του χωριού, τα 498 είχαν μεταβληθεί σε σωρούς καπνιζόντων ερειπίων. Στο δίγλωσσο βιβλίο (Ελληνικά – Αγγλικά) του Κοσμίτη συγγραφέα Δημήτρη Γ. Τσολομήτη με τίτλο «ΚΟΣΜΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ – Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΑ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΑΠ’ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ» (που εκδόθηκε με τη συνδρομή των Συλλόγων «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΟΣΜΙΤΩΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ» και «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΚΟΣΜΑ») υπάρχουν στοιχεία και μαρτυρίες, τόσο της αντίστασης του χωριού κατά των φασιστών Ιταλών και Γερμανών, όσο και του ολοκαυτώματος του Κοσμά.