Μνημείο τιμής και μνήμης των ηρώων που υπερασπίστηκαν το ύψωμα της Γκραμπάλας στο Καλπάκι Ιωαννίνων

Την 15:00 της 02/11/1940, εκδηλώθηκε μετά από ισχυρή προπαρασκευή πυροβολικού και αεροπορίας η επίθεση του ιταλικού πεζικού κατά του υψώματος Γκραμπάλα, η οποία αποκρούσθηκε με αρκετές απώλειες των Ιταλών.

Οι ιταλικές επιθέσεις συνεχίσθηκαν με έντονο ρυθμό καθόλη τη διάρκεια της ημέρας, ιδίως επί του υψώματος Γκραμπάλα.

Περίπου στις 20:00 της 02/11/1940, ιταλικό τμήμα δύναμης λόχου με Αλβανούς στρατιώτες, κατόρθωσε να προχωρήσει από βαθιά χαράδρα, να ανέλθει στο ύψ. Γκραμπάλα αθέατο, να επιτεθεί αιφνιδιαστικά και να καταλάβει το ύψ. 1060, το οποίο υπεράσπιζε διμοιρία, η οποία αναγκάστηκε να συμπτυχθεί προς τα βόρεια.

Την ίδια ώρα, άλλο ιταλικό τμήμα δύναμης λόχου, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά από τη βορειοανατολική δασώδη πλευρά της Γκραμπάλας και εξανάγκασε τον εκεί αμυνόμενο λόχο να συμπτυχθεί προς το ύψ. Κόζιακος.

Το ΙΙΙ/15 Τάγμα δεν διέθετε εφεδρεία για εκτέλεση άμεσης αντεπίθεσης. Επιπλέον, τις πρώτες απογευματινές ώρες ξέσπασε σφοδρή χιονοθύελλα.

Επειδή η κατοχή της Γκραμπάλας είχε ιδιαίτερη σημασία για την τοποθεσία, η VIII Μεραρχία διέταξε το ταχύτερο δυνατό ανακατάληψη της Γκραμπάλας με νυκτερινή αντεπίθεση, η οποία θα υποστηριζόταν από το σύνολο του πυροβολικού της τοποθεσίας.

Σε εκτέλεση της διαταγής αυτής, το 15ο Σύνταγμα Πεζικού διέθεσε δύο λόχους του, τους 1ο και 7ο, οι οποίοι υπό τη διοίκηση του Αντισυνταγματάρχη Κυριαζή Γεωργίου, θα ενεργούσαν νυκτερινή αντεπίθεση.

Εξαιτίας όμως της σφοδρής χιονοθύελλας που ξέσπασε, αυτή αναβλήθηκε, μέχρι να βελτιωθούν οι καιρικές συνθήκες.

Την 05:00 της 03/11/1940, το τμήμα της ελληνικής αντεπίθεσης άρχισε να ανέρχεται στο ύψ. Γκραμπάλα.

Το τάγμα Αλβανών, το οποίο είχε καταλάβει τη Γκραμπάλα, λόγω της χιονοθύελλας, άφησε μικρή δύναμη εκεί και το υπόλοιπο αποσύρθηκε για διανυκτέρευση στο χωριό Αρίστη, με την πρόθεση να επανέλθει στη θέση του το πρωί.

Τα τμήματα της ελληνικής αντεπίθεσης όταν ανέρχονταν στην Γκραμπάλα, συνάντησαν το εχθρικό τάγμα να ανέρχεται στο ίδιο ύψωμα. Με αιφνιδιαστική ενέργεια τα ελληνικά τμήματα ανέτρεψαν και διέλυσαν το αλβανικό τάγμα, το οποίο είχε σημαντικές απώλειες.

Περίπου στις 06:00 της 03/11/1940, εντοπίστηκε σε χαράδρα, στη θέση Καλύβια Αρίστης, συγκεντρωμένο ολόκληρο το 47ο Ιταλικό Σύνταγμα Πεζικού έτοιμο να ανέλθει και αυτό στο ύψ. Γκραμπάλα.

Επακολούθησε αμέσως εύστοχη βολή 4 πυροβολαρχιών κατά του Συντάγματος αυτού με αποτέλεσμα τη διάλυσή του και τη ματαίωση της ιταλικής επίθεσης.

Στις 04/11/1940, τα υψώματα Γκραμπάλα – Ψηλοράχη και Ασσόνισα, δέχθηκαν σφοδρό βομβαρδισμό από το εχθρικό πυροβολικό. Συγχρόνως, επιχειρήθηκε και πάλι κατάληψη του υψώματος Γκραμπάλα με μικρό τμήμα πεζικού από την κατεύθυνση της Αρίστης, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Την επομένη και μεθεπόμενη συνεχίστηκε ο βομβαρδισμός της Γκραμπάλας και οι επιθέσεις πεζικού, οι οποίες αποκρούσθηκαν.

Στις 07/11/1940, οι Ιταλοί συνέχισαν τις επιθετικές τους επιχειρήσεις με εμμονή για την κατάληψη των υψωμάτων Ασσόνισα – Γκραμπάλα, που θα διευκόλυνε την προσπάθεια παράκαμψης του κόμβου του Καλπακίου, την κατάληψη του υψώματος 791 και την προέλαση προς τα Ιωάννινα.

Έτσι, από τις 11:00 της 07/11/1940, άρχισε ο σφοδρός βομβαρδισμός της Γκραμπάλας και Ασσόνισας και από τις 15:00 άρχισε η επίθεση του ιταλικού πεζικού, η οποία αποκρούσθηκε.

Στις 22:00 ιταλική διλοχία επωφελούμενη από το σκοτάδι, κατόρθωσε να αναρριχηθεί στις δυτικές πλαγιές του υψώματος Γκραμπάλα και να επιτεθεί αιφνιδιαστικά κατά του υψώματος 1060 το οποίο και κατέλαβε, αφού απώθησε την εκεί αμυνόμενη ελληνική διμοιρία.

Με αντεπίθεση όμως, περίπου στις 24:00, έγινε δυνατό, μετά από σκληρό αγώνα «εκ του συστάδην» και με χειροβομβίδες, να ανατραπεί και να εκδιωχθεί η ιταλική αυτή δύναμη η οποία είχε σοβαρότατες απώλειες. Επρόκειτο για επίλεκτη ιταλική μονάδα και στα στήθη των οπλιτών της βρέθηκαν μεταλλικά εμβλήματα που έφεραν την επιγραφή «Στρατιώτες του Θανάτου».

Έτσι, τελείωσε νικηφόρα ο αμυντικός αγώνας του 15ου Συντάγματος Πεζικού στον υποτομέα Σουδενών, όπου οι Ιταλοί, παρά τις δυναμικές επιθέσεις τους, δεν κατόρθωσαν να καταλάβουν τη Γκραμπάλα και να πετύχουν τη διάρρηξη της αμυντικής τοποθεσίας Ελαία - Καλαμά.

Οι ελληνικές απώλειες ανήλθαν σε έναν αξιωματικό και 11 οπλίτες νεκρούς και έναν αξιωματικό και 33 οπλίτες τραυματίες.

Αυτή ήταν και η τελευταία ιταλική προσπάθεια κατά της τοποθεσίας Ελαίας. Η Γκραμπάλα, το κλειδί της τοποθεσίας αυτής και του υψιπέδου των Ιωαννίνων γενικότερα, παρέμεινε στην κατοχή της VIII Μεραρχίας.