Μνημείο αφιερωμένο στον Εμμανουήλ Παπά 

Αρχιστράτηγο Μακεδονικών Δυνάμεων στην Επανάσταση του 1821 

Πλατεία μεταξύ των Λεωφόρου Μεγάλου Αλεξάνδρου, 3ης Σεπτεμβρίου και Μανώλη Ανδρόνικου 

Ο Εμμανουήλ Παπάς γεννήθηκε στη Δοβίστα Σερρών (σημερινή ονομασία Εμμανουήλ Παπάς) το 1772. Ο πατέρας του Δημήτριος πλούσιος προύχοντας της περιοχής, νεότατος χειροτονήθηκε ιερέας και τιμήθηκε με το εκκλησιαστικό αξίωμα του Οικονόμου. Από εκεί προέρχεται και το οικογενειακό όνομα Παπάς. Μετά τη στοιχειώδη μόρφωση του στο χωριό, ο Εμμανουήλ Παπάς μετέβη στις Σέρρες για να συμπληρώσει τις σπουδές του στην εκεί περιώνυμη σχολή. Όταν αποφοίτησε από τη Σχολή Σερρών, επανήλθε στη Δοβίστα όπου και παντρεύτηκε. Το 1805 όμως, το επαγγελματικό του δαιμόνιο τον επανέφερε στις Σέρρες ακριβώς την εποχή που το εμπόριο βρισκόταν στην μεγαλύτερη ακμή του. Σύντομα αναδείχθηκε σε μεγάλο τραπεζίτη και μεγαλέμπορο της εποχής εκείνης, σεβαστό ακόμα και στους Τούρκους Μπέηδες, με υποκαταστήματα στη Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη και στη Βιέννη. Ο Παπάς μυήθηκε πολύ νωρίς στη Φιλική εταιρεία και έγινε αρχιταμίας της στις 21/12/1819. Λίγο αργότερα όμως αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις Σέρρες λόγω σφοδρής φιλονικίας του με τον διοικητή των Σερρών Γιουσούφ Μπέη και πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί στενότερα με τους εκεί Φιλικούς. Στο μεταξύ η φήμη του για την πατριωτική του δράση είχε φτάσει σε κάθε άκρη της Ελλάδας. Είχε σχεδιάσει μάλιστα και σχέδιο για δολοφονική απόπειρα κατά του Σουλτάνου, το οποίο όμως απέτυχε λόγω προδοσίας. Ο Εμμανουήλ Παπάς εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη στις 23/03/1821 και μετέβη στη Μονή Εσφιγμένου στο Άγιο Όρος. Εκεί αφού έφθασε με πλοίο του θρακιώτη φιλικού Αντώνη Βισβίζη, που ήταν γεμάτο όπλα και πολεμοφόδια, αγορασμένα ύστερα από εντολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από ηγουμένους και μοναχούς. Τον Μάϊο του 1821, μετά την εξέγερση του Πολύγυρου, ανακηρύχθηκε "αρχηγός και υπερασπιστής της Μακεδονίας". Αφού εγκατέστησε το αρχηγείο του στο Άγιο Όρος, με τους 2.500 άνδρες του ανέλαβε δράση με παράλληλες εξεγέρσεις στην Κασσάνδρα, την Ορμύλια, τη Σιθωνία και τα Μαντεμοχώρια. Τον Ιούνιο του 1821, σε συνεργασία με τον καπετάν Χάψα, οπλαρχηγό της Δυτικής Χαλκιδικής, πετυχαίνουν σημαντικές επιτυχίες κατά των Τούρκων στα Στάγειρα και στον Σταυρό. Την ίδια περίοδο στις Σέρρες εκδηλώθηκε επαναστατικό κίνημα με την καθοδήγηση του Μητροπολίτη Χρύσανθου, το οποίο όμως πολύ γρήγορα κατεστάλη. Οι Τούρκοι δεν διέπραξαν αντίποινα, και επειδή την ημερομηνία αυτή, 08/05/1821, είναι η ημέρα γιορτής του Ευαγγελιστή Ιωάννη του Θεολόγου, αυτός θεωρήθηκε σωτήρας της πόλης. Για αυτόν τον λόγο, το 1835 έχτισαν προς τιμή του ομώνυμο ναό στη συνοικία Άνω Καμενίκια. Ενώ όμως η πόλη απέφυγε την καταστροφή, η σύζυγος και τα παιδιά Εμμανουήλ Παππά φυλακίστηκαν, η περιουσία του δημεύτηκε και το σπίτι του κάηκε. Ενώ οι Τούρκοι είχαν αρχίσει γενική επίθεση κατά των Ελλήνων, ο Παπάς έκανε έκκληση βοήθειας προς τον Υψηλάντη αλλά δεν εισακούστηκε. Οι επιτυχίες του στην Κασσάνδρα και η διάθεση όλης της προσωπικής του περιουσίας για τον αγώνα δεν έσωσαν το επαναστατικό κίνημα. Τα τέλη Οκτωβρίου 1821, μετά την αντεπίθεση των Τούρκων με αρχηγό τον Αβδούλ Αμπούδ, που έσπασε το επαναστατικό μέτωπο στη Κασσάνδρα και την περιοχή του Σταυρού, ο Παπάς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Άγιο Όρος καταδιωκόμενος από τον τουρκικό στρατό. Με πλοιάριο αναχώρησε για την Ύδρα, αλλά εξαντλημένος από τις κακουχίες του πολέμου και από τις συγκινήσεις της τραγικής του περιπέτειας, πέθανε από συγκοπή μέσα στο πλοιάριο ακριβώς τη στιγμή που έπλεε τον Καφηρέα. Η σωρός του ήρωα μεταφέρθηκε στην Ύδρα και κηδεύτηκε με τιμές στρατηγού. Το 1843 αναρτήθηκε στο Ελληνικό Βουλευτήριο το όνομά του ως ενός από τους πρωταγωνιστές της ελληνικής επανάστασης. Τα λείψανά του μεταφέρθηκαν το 1971 και εναποτέθηκαν κάτω από τον ανδριάντα του, στην Πλατεία Ελευθερίας των Σερρών. 

Από τα 8 αγόρια του (είχε και 3 κορίτσια από τον γάμο του με τη Φαίδρα) τα 3 έπεσαν στον Αγώνα. Ο Αθανασάκης Παπάς (1794-1826) πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους και αποκεφαλίστηκε στη Χαλκίδα, ο Γιαννάκης Παπάς (1798-1825) πολέμησε δίπλα στον Παπαφλέσσα και σκοτώθηκε στη Μάχη στο Μανιάκι (20/05/1825) και ο Νικολάκης Παπάς (1803-1827) σκοτώθηκε στη Μάχη του Καματερού (27/01/1827).