Ανδριάντας του Γλάδστωνα 

Προαύλιος χώρος Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών 

Ο William Edwart Gladstone (1809-1898) ήταν Άγγλος πολιτικός, ηγέτης του Φιλελεύθερου Κόμματος, και 4 φορές πρωθυπουργός της Αγγλίας. Διετέλεσε αρμοστής των Ιονίων Νήσων και ψήφισε την παραχώρησή τους στην Ελλάδα. Θερμός φιλέλληνας υποστήριξε όλα τα αλυτρωτικά ζητήματα της εποχής. Κατά τη Συνδιάσκεψη του Βερολίνου το 1880 έλαβε καθοριστικό ρόλο στην παραχώρηση της Θεσσαλίας και Ηπείρου στην Ελλάδα. Εκτός της πολιτικής ασχολήθηκε και με αρχαιολογικές – ιστορικές μελέτες πάνω στους ομηρικούς χρόνους. Το 1882, το Πανεπιστήμιο Αθηνών αποφάσισε την ανέγερση του ανδριάντα του Γλάδστωνα, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων ενεργού πολιτικής δράσης, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την ευνοϊκή του στάση στο ζήτημα της προσάρτησης της Θεσσαλίας και της Άρτας. Ο Βιτάλης ανέλαβε μετά από διαγωνισμό του 1883 να φιλοτεχνήσει τον ανδριάντα, τον οποίο ολοκλήρωσε το 1885. Ο ανδριάντας φυλασσόταν στα υπόγεια του Πανεπιστημίου, η συγκυρία όμως δεν επέτρεπε την ανέγερσή του, άλλοτε λόγω του αρνητικού κλίματος για τη φιλοτουρκική στάση των μεγάλων δυνάμεων, ειδικά της Αγγλίας, και άλλοτε λόγω λεπτών διπλωματικών χειρισμών, για να μην προσκληθεί η δυσαρέσκεια των Γάλλων. Οι εκάστοτε αρχές του Πανεπιστημίου επιζητούσαν να αρθεί το αδιέξοδο, του προλάβαιναν όμως οι εξελίξεις, όπως συνέβη το 1897, με το ξέσπασμα του ελληνοτουρκικού πολέμου. Τελικά, ο θάνατος του Γλάδστωνα (1898), οι πιέσεις των ομοεθνών από την Αγγλία και το προσωπικό ενδιαφέρον του πρύτανη Αλκιβιάδη Κρασσά συνέβαλαν ώστε να τοποθετηθεί ο ανδριάντας στον κήπο του Πανεπιστημίου, αν και αρχικά είχε προταθεί ο χώρος του Ζαππείου. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 24/06/1900. Η αρχική θέση του ανδριάντα ήταν στην αριστερή πλευρά του περιβόλου του Πανεπιστημίου, στον ίδιο άξονα με τον ανδριάντα του Κοραή. Αποσύρθηκε προσωρινά, όπως και όλα τα γλυπτά του χώρου, για την κατασκευή του μετρό. Επανατοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση, στην δεξιά πλευρά, στον ίδιο περίπου άξονα με τον ανδριάντα του Καποδίστρια. Το γλυπτό, όπως και όλα τα γλυπτά στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, υπέστη βανδαλισμούς (επικάλυψη με μαύρες και κόκκινες χρωστικές ουσίες, ακρωτηριασμούς κτλ.) το 1998. Τη συντήρηση και αποκατάσταση ανέλαβε η Δ/νση Συντήρησης Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Ο γλύπτης και συντηρητής Στελιος Τριάντης επιμελήθηκε την αποκατάσταση των τεσσάρων δακτύλων του δεξιού χεριού του ανδριάντα που είχαν ακρωτηριαστεί. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο in situ και ως έργο τέχνης που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας. Στην πίσω πλευρά του βάθρου, αναγράφεται εγχάρακτα: «Γ. ΒΙΤΑΛΗΣ ΕΠΟΙΕΙ 1886» και ακολούθως: «ΠΡΥΤΑΝΕΥΟΝΤΟΣ ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ ΚΡΑΣΣΑ ΑΝΕΣΤΗΛΩΘΗ ΤΗ 24 ΙΟΥΝΙΟΥ 1900 ΠΡΥΤΑΝΕΥΟΝΤΟΣ ΔΕ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΑΤΕΣΚΕΥΑΣΘΗ ΤΗ 27 ΙΟΥΝΙΟΥ 1883». Στην αριστερή πλευρά του βάθρου: «ΗΠΕΙΡΟΥ ΜΟΙΡΑ ΗΔΕ ΘΕΣΣΑΛΙΗ ΦΑΟΣ ΙΡΩΝ ΔΩΚΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΔΟΥΛΟΣΥΝΗΝ ΑΛΕΚΩΝ ΤΗΣ Δ΄ ΕΥΕΡΓΕΣΙΗΣ ΜΝΗΜΩΝ ΕΛΛΑΣ ΤΟ Δ’ ΑΓΑΛΜΑ ΕΣΑΤΟ ΣΟΙ ΓΛΑΔΣΤΩΝ ΟΥ ΚΛΕΟΣ ΑΘΑΝΑΤΟΝ».